W pracy z dziećmi wykorzystujemy symbole PCS. Są to  obrazkowe odpowiedniki słów. W przeciwieństwie do czarno-białych piktogramów są one dla dzieci dużo bardziej wyraziste. Piktogramy wprowadzamy u starszych podopiecznych, u których nie ma już szans na rozwój mowy werbalnej. Piktogramy stają się dla nich protezą mowy.

Sylwia Pradelok

mgr Sylwia Pradelok-Świerc – logopeda (Logopeda Kliniczny Terapii Wczesnodziecięcej) Dodatkowe kwalifikacje: terapia behawioralna, oligofrenopedagogika, Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa

Więcej wpisów - Website

Jednym z warunków nawiązania dialogu z niemówiącym dzieckiem jest zaakceptowanie dostępnego dziecku sposobu przekazywania informacji –  mogą to być gesty, mimika, wokalizacja, w zależności od możliwości dziecka. Istotną rolę odgrywa częsty kontakt dotykowy z dzieckiem, zwłaszcza u dzieci o bardzo ograniczonych zdolnościach ruchowych, co ułatwia nauczenie się odczytywania najdrobniejszych reakcji dziecka z  jego ciała (obserwując napięcie mięśniowe). Bardzo ważne jest uświadomienie sobie, że w początkowej fazie, to my mamy nauczyć się od dziecka jego sposobu komunikowania się,  jego „języka”, a nie na odwrót. Wzajemne poznawanie się, powinniśmy zacząć od rzeczy najprostszych, czyli znalezienia się w „płaszczyźnie dziecka” – siadamy przed dzieckiem tak, by nasza twarz, była na poziomie twarzy dziecka. Prowadząc zajęcia z dzieckiem, które nie odczytuje komunikatów werbalnych, trzeba zorientować się, jak reaguje ono na bodźce wzrokowe, słuchowe, smakowe, węchowe, angażujące zmysł dotyku. Ocena wrażliwości poszczególnych receptorów pozwoli nam, na  wybranie właściwej  drogi dojścia do dziecka.

Żeby zrozumieć wysyłane przez dziecko komunikaty warto  przypomnieć sobie również kolejność uaktywniania się zmysłów, o czym można przeczytać w publikacji „Język niemowlęcia” – „Po słuchu, który funkcjonuje jeszcze w łonie matki, rozwija się czucie dotykowe. Podczas narodzin noworodek doświadcza zarówno zmian temperatury, jak i stymulacji skórnej. Jego płacz mówi nam: „Hej, czuję to”. Doznania zmysłowe poprzedzają rozwój emocji – niemowlę czuje ciepło, chłód, ból i głód, nie rozumiejąc jeszcze, co znaczą te odczucia”.

Sylwia Pradelok

mgr Sylwia Pradelok-Świerc – logopeda (Logopeda Kliniczny Terapii Wczesnodziecięcej) Dodatkowe kwalifikacje: terapia behawioralna, oligofrenopedagogika, Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa

Więcej wpisów - Website

Jednym z najistotniejszych obszarów dla komunikacji niewerbalnej jest nasza twarz. Sygnały, które można z niej odczytać  dotyczą zarówno naszych reakcji emocjonalnych, jak i postaw wobec innych osób – na twarzy „maluje się” sympatia, wrogość, obojętność. Ogromne znaczenie mają oczy. „Kontakt wzrokowy oznacza zainteresowanie. Po tym, z kim dziecko utrzymuje kontakt wzrokowy najdłużej i najchętniej, poznajemy, które osoby są dziecku najbliższe” (L. Miosga 2006, s.12).
Wielu informacji dostarczają nam sygnały płynące z ciała – obserwacja postawy, napięcia mięśniowego, oddechu. Dziecko, które czuje się bezpieczne będzie rozluźnione, spokojne, o równomiernym oddechu. W momencie zagrożenia, niepewności pojawi się duże napięcie mięśniowe, oddech zaś będzie nierówny, przyśpieszony. Na podstawie obserwacji ciała, możemy dowiedzieć się czy dana aktywność jest dla dziecka źródłem pozytywnych doznań, czy wykazuje zainteresowanie proponowaną mu formą zajęć. Dziecko znudzone, będzie wykazywać mniejszą aktywność ruchową, udając że zasypia.
Równie ważnym kanałem bezsłownej komunikacji jest gestykulacja. Gesty są często powiązane z mową, służąc zilustrowaniu treści wypowiedzi. Mogą podkreślać określone słowo, wskazywać na elementy otoczenia, obrazować zależności przestrzenne. Oprócz gestów i mimiki istnieją jeszcze sposoby porozumiewania się za pomocą nieartykułowanych dźwięków (dźwięków, które nie mają charakteru językowego) takich jak: wzdychanie, ziewanie, postękiwanie, pisk, mlaskanie śmiech, płacz, krzyk  itp., które mogą występować w połączeniu z gestem lub mimiką.  Pierwsze próby wyrażania swoich potrzeb, uczuć, za pomocą nieartykułowanych dźwięków przypadają na okres niemowlęcy. Żeby lepiej zrozumieć swoje dziecko, bardzo ważne jest uważne słuchanie wysyłanych przez nie sygnałów. Jeżeli rodzic za każdym razem, kiedy usłyszy płacz dziecka będzie reagował zawsze według szablonu: płacze czyli jest głodny, pozbawi swoje dziecko naturalnego środka ekspresji, co dokładnie opisane zostało w książce Tracy Hogg i Melindy Blau pt.: „Język niemowlęcia” –  „Zamykając dziecku usta, zamiast starać się go zrozumieć, uczymy je nie zabierania głosu… Liczne badania wykazały, że płacz noworodka różnicuje się już w chwili narodzin. Jeżeli rodzice nie zadają sobie trudu słuchania rozmaitych płaczów i nie uczą się ich rozumienia, to z biegiem czasu owo cenne zróżnicowanie zanika”.
(T. Hogg, M. Blau s.30).
Taki sposób komunikowania niewerbalnego możemy zaobserwować u dzieci niemówiących, które swą radość lub niezadowolenie wyrażają przy pomocy tego rodzaju znaków.

Sylwia Pradelok

mgr Sylwia Pradelok-Świerc – logopeda (Logopeda Kliniczny Terapii Wczesnodziecięcej) Dodatkowe kwalifikacje: terapia behawioralna, oligofrenopedagogika, Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa

Więcej wpisów - Website

Komunikacja niewerbalna jest źródłem około 75% naszej wiedzy  i informacji o otaczającej nas rzeczywistości. (L. Miosga 2006, s.11). Komunikaty niewerbalne dopełniają naszą mowę, sprawiają, że staje się bardziej emocjonalna i wyrazista. Sygnały płynące z ciała, mimika twarzy, wyraz oczu, gesty to potężne środki komunikowania się. Dla dzieci z poważnymi deficytami rozwojowymi, zwłaszcza upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, mowa werbalna jest zbyt abstrakcyjna. Dzieci te reagują wyłącznie na komunikaty wysyłane niezależnie od naszej intencji, czyli nasze ciało. Ponieważ komunikacja niewerbalna jest rozwojowo pierwotna, jest tym samym bardziej dostępna dla dzieci będących na początkowym etapie rozwoju. Antropolog Albert Mehrabian odkrył, że w procesie komunikacji interpersonalnej jedynie 7% informacji przekazują słowa, 38% to tembr głosu, a 55% – sygnały  niewerbalne. Badania te dowodzą, iż język ciała to najbardziej wiarygodny i uniwersalny język. Mowa ciała wyrażająca podstawowe stany emocjonalne, jak radość, smutek, strach, złość, wstręt czy wstyd jest podobna wśród ludzi należących nawet do bardzo odmiennych kultur.

Na mowę ciała duży wpływ mają emocje, jakie w danym momencie nam towarzyszą. Osoby pracujące z dziećmi doskonale wiedzą, że nie sposób ukryć przed nimi: smutku, złości itd. Barwa głosu, napięcie ciała i tak od razu zdradzają w jakim jesteśmy nastroju. Udawanie przed dzieckiem radości, w momencie, kiedy tak naprawdę nie jest nam do śmiechu, nie ma sensu. Zamiast skrywać uczucia, lepiej jest je nazwać i pozwolić dziecku na ich rozróżnianie. Ktoś zapytał mnie kiedyś, czy warto się tak wysilać w kontakcie z dziećmi, które i tak nic nie rozumieją? W takich sytuacjach od razu przypominam sobie zebrane w formie książki obserwacje i wnioski Dietmara Zöllera – autysty, który jako dziecko traktowany był przez niektórych terapeutów jako osoba, która niczego nie musi się uczyć, niczego nie musi rozumieć, ponieważ i tak nie odpowiada na sygnały płynące z otoczenia. Dietmar Zöller dzięki uporowi matki, lekarzowi psychiatrze i kilku otwartym nauczycielom nauczył się pisać i czytać. Swoje przemyślenia z czasów, kiedy był jeszcze dzieckiem i kiedy wszystko było dla niego niezrozumiałe umieścił w książce pt. „Gdybym mógł z Wami rozmawiać”. Książka ta otwarła mi oczy, na świat dzieci z autyzmem. Świat, w którym każdy dźwięk z zewnątrz wzbudza niepokój, a ludzkie postaci są zniekształcone i rozmazane. Mimo zaburzeń postrzegania, dzieci te doskonale odczytują nasze emocje o czym napisał  w swojej książce Dietmar Zöller  „… ludzie myślą, że są w stanie skrywać uczucia, nic bardziej mylnego. Z łatwością przenikam te pozory. Ludzie są tacy męczący”. Pracując z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, które nie komunikują swoich potrzeb w sposób werbalny, zawsze staram się pamiętać, o cennych radach człowieka, który jeszcze nie tak dawno uchodził za osobę wycofaną z jakiegokolwiek kontaktu. Żeby nie przenosić na swoich podopiecznych negatywnych emocji, w sytuacji kiedy mam gorszy dzień, zamiast zakładać maskę i udawać, że wszystko jest dobrze, staram się rezygnować z  ćwiczeń w bardzo bliskim kontakcie takich jak:  masaż czy zajęcia metodą Knillów. Staram się nazwać to co czuję, opisać słowem, mimiką i gestem swój nastrój, tak by dziecko, z którym pracuję otrzymało jak najwięcej informacji.

Sylwia Pradelok

mgr Sylwia Pradelok-Świerc – logopeda (Logopeda Kliniczny Terapii Wczesnodziecięcej) Dodatkowe kwalifikacje: terapia behawioralna, oligofrenopedagogika, Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa

Więcej wpisów - Website